Epigrafika Maya

Terminem „Majowie” określa się najczęściej grupę ludów zamieszkujących dziś tereny wschodniego Meksyku, Gwatemali, Belize, zachodniego Hondurasu i Salwadoru, które są spokrewnione ze sobą językowo, a także prekolumbijskie społeczności, będące ich przodkami. Starożytni Majowie od prawie dwustu lat stanowią przedmiot zainteresowania badaczy i szerokiej, międzynarodowej publiczności. Tymczasem ich kultura stanowi jedną z najbardziej oryginalnych  jakie istniały w starożytności. Jest to też jedyna kultura prekolumbijska, która pozostawiła po sobie źródła, znane dzięki tak zwanym badaniom epigraficznym, umożliwiające badanie jej języka i literatury.

Sama nazwa dyscypliny (epigrafika) pochodzi od greckiego słowa epigraphḗ, oznaczającego „napis”. Starożytnymi inskrypcjami starego świata uczeni zajmują się już od XVI wieku. Pismo Majów jest badane od XIX wieku, czyli od czasu pierwszych podróży Johna Lloyda Stephensa, który jako pierwszy opisał w popularnej, podróżniczej książce starożytności Majów i znajdujące się na nich hieroglify. Niestety, przez wiele lat pozostawały one wielką tajemnicą dla uczonych i przez długi czas nie potrafiono odczytać co i jakim językiem zapisano.

Dopiero w latach 50. XX wieku Rosjanin Jurij Knorozow zaproponował sposób odczytywania tego pisma. W latach 70. (link The history of decipherment and principles of Maya writing ) zaczęto to robić. Inskrypcje zostały spisane w tzw. języku majańskim klasycznym, który był językiem prestiżowym i współistniał z innymi używanymi w różnych częściach ziem Majów. Prace nad inskrypcjami trwają nadal, gdyż są jeszcze glify, których badacze nie są w stanie rozszyfrować. Znane są jednak tylko cztery zachowane książki Majów (tzw. kodeksy) około 5 tys. zabytków kamiennych rzeźbionych i ponad 50 tys. fragmentów ceramiki z hieroglifami (najczęściej pojedynczych słów na skorupach). Tymczasem podczas wykopalisk archeologicznych nadal odkrywane są kolejne rzeźbione zabytki pokryte tekstami, które wzbogacają dotychczasową wiedzę na temat tej cywilizacji.

Glify Majów nie były ani pierwszym, ani ostatnim systemem pisma w Mezoameryce, ale żadna inna kultura nie pozostawiła po sobie tak znaczącej liczby inskrypcji, a żadne inne pismo nie zostało odczytane w tak dużym stopniu. Lud ten posługiwał się pismem glificznym przez około 2000 lat. Teksty Majów, składające się z pełnych zdań z ustaloną składnią i formami czasownikowymi pozwalały na tworzenie długich narracji. Wszystko to sprawia, że pismo to wzbudza tak wielkie zainteresowanie nie tylko uczonych, lecz także amatorów-pasjonatów.

Strona ta opowiada o tym, czym jest epigrafika, i o tym, jak w Polsce prowadzony jest unikatowy internetowy kurs epigrafiki Majów (obecnie pod nadzorem dr Boguchwały Tuszyńskiej) oraz jak przyczynia się on do rozwoju dyscypliny w Polsce i na świecie.

© XIBALBA sp. z o.o. 2021